Raport z WAiNS w Sejmie RP
Opracowanie o sytuacji samozatrudnionych w systemie ubezpieczeń społecznych było omawiane podczas posiedzenia Komisji Polityki Społecznej i Rodziny Sejmu RP.
Dr Tomasz Lasocki z Zakładu Prawa Administracyjnego i Nauki o Politykach Publicznych WAiNS PW i dr Janina Petelczyc z Katedry Ubezpieczenia Społecznego Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie opracowali raport o samozatrudnieniu, który 20 lutego 2025 r. był omawiany podczas posiedzenia Komisji Polityki Społecznej i Rodziny w Sejmie RP. „Dobrowolne ubóstwo – o konsekwencjach dobrowolnego ZUS dla samozatrudnionych” przedstawia wnioski z badań na temat sytuacji osób prowadzących działalność gospodarczą w Polsce w zakresie ich uczestnictwa w systemie ubezpieczeń.
Autorzy zwracają uwagę na problem niskich składek na ubezpieczenia społeczne, jakie płacą osoby samozatrudnione. Przeciętny samozatrudniony odprowadza od kilku lat składkę niższą niż najmniej zarabiający pracownik. Choć statystycznie sytuacja dochodowa właściciela firmy jest dwa razy lepsza niż sytuacja zatrudnionego, to płaci on dwa razy mniejsze składki niż przeciętny pracownik. W 2023 roku 2,25 miliona osób było objętych ubezpieczeniem zdrowotnym, ale tylko co czwarty samozatrudniony zgłaszał do ubezpieczenia kogoś innego. Raport pokazuje także, że jeśli „dobrowolny ZUS” zostałby wprowadzony, samozatrudnieni osiągaliby wyższe dochody niż pracownicy etatowi, jednak groziłoby im ubóstwo emerytalne, ponieważ wielu z nich nie uzyska gwarancji podniesienia emerytury do minimalnej wysokości.
– Choć samozatrudnienie jest dla wielu osób szansą na większą niezależność finansową, to już przy obecnych rozwiązaniach będzie wiązało się z otrzymaniem minimalnej emerytury, a realizacja pomysłu „dobrowolnego ZUS” nie pozwoli wielu na uzyskanie choćby tego minimum – tłumaczy dr Tomasz Lasocki. – Jak pokazują obliczenia Instytutu GRAPE niemal wszystkie kobiety i 75 proc. mężczyzn, dzisiejszych 40-latków, będzie miało minimalne emerytury, jeżeli niczego nie zrobimy.
Badania ujawniają, że choć Polska ma jeden z najwyższych odsetków samozatrudnionych w Unii Europejskiej, podobnie jak w innych państwach nie przekłada się to na większą innowacyjność gospodarki. Zawarte w raporcie wnioski odbiły się pod koniec stycznia szerokim echem w debacie publicznej i mogą mieć wpływ na dyskusję o przyszłości systemu ubezpieczeń społecznych w Polsce.
Dyskusja na temat raportu w Sejmie RP to przykład wpływu nauki prowadzonej na Politechnice Warszawskiej na otoczenie społeczne – nie tylko w dziedzinie nauk inżynieryjno-technicznych. To również przykład, że badania pracowników Politechniki są istotne tak dla ogółu społeczeństwa, jak i dla najwyższych kręgów decyzyjnych.
